ΑΡΧΑΙΑ ΛΥΚΟΣΟΥΡΑ, Η ΠΡΟΚΑΤΑΚΛΥΣΜΙΑΙΑ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ...
Η Λυκόσουρα, ονομασία που παραπέμπει στην Λύκη, δηλαδή το Φως, θεωρείται ως η αρχαιότερη πόλη στον κόσμο, αναγόμενη σε εποχή πέραν του 10.000 π.Χ. Αποτελούσε την ιερότερη και αρχαιότερη πόλη των Αρκάδων. Διόλου τυχαία για την ανέγερσή της είχε επιλεγεί η τοποθεσία του όρους Λυκαίου (λεγόταν και Όλυμπος), που εννοιολογικά παραπέμπει επίσης στο φως.
Ιδρύθηκε από τον μυθικό βασιλιά Λυκάωνα γιο του Πελασγού και της νύμφης Κυλλήνης. Ο Πελασγός εξήλθε από τη γη, θεωρούμενος ως και γενάρχης των ανθρώπων. Τη Λυκόσουρα επισκέφτηκε ο Παυσανίας και μάλιστα έγραψε ότι είναι η πρώτη πόλη που είδε ο Ήλιος. Συγκεκριμένα έγραψε ο περιηγητής στα "Αρκαδικά" από το έργο του "Ελλάδος Περιήγησις": "Από όλες τις πόλεις που εμφάνισε η γη στην ήπειρο και στα νησιά, η Λυκόσουρα είναι η αρχαιότερη και αυτή είδε πρώτη ο Ήλιος, από αυτή δε εδώ έχουν μάθει οι άλλοι άνθρωποι να φτιάχνουν πόλεις".
Η Λυκόσουρα ανεγέρθηκε από αρχέγονους Διονυσιακούς Τεχνίτες και αναφορές γι΄ αυτήν πραγματοποιούνται σε αρχαία ελληνικά κείμενα, από τους Πλούταρχο, Δημόκριτος, Αναξαγόρα, Απολλώνιου τον Ρόδιο, ενώ στο λεξικό του Σουίδα αναφέρεται ότι: κάποτε η Σελήνη δεν υπήρχε στον ουρανό και μάλιστα για να δηλώσουν την πανάρχαια εποχή που ιδρύθηκε η Λυκόσουρα, λένε ότι ιδρύθηκε τότε που δεν υπήρχε Σελήνη στο ουρανό. Μία εκ των προσωνυμιών των αρχαίων Αρκάδων ήταν "Προσέληνοι" ή "Προσεληναίοι", διότι κατοικούσαν στην περιοχή, προ της εμφανίσεως της Σελήνης στον Ουρανό!
Η πόλη της Λυκόσουρας, παρά τη σημασία της, δεν έχει ακόμη ανασκαφεί! Όσο και εάν αυτό ακούγεται δυσάρεστο και απογοητευτικό, δυστυχώς υπάρχουν πάρα πολλές εστίες προτακακλυσμιαίου ελληνικού πολιτισμού που κρύβουν άπειρα μυστικά για την ζωή κατά το απώτατο παρελθόν που είτε δεν έχουν ανασκαφεί και ερευνηθεί, είτε δεν αναδεικνύονται, με την προσήκουσα σημασία... Η Θεόπετρα των Τρικάλων, το σπήλαιο Φράχθι, το σπήλαιο Πετραλώνων της Χαλκιδικής, ο λιμναίος οικισμός στο Δισπηλιό της Καστοριάς και όχι μόνο, είναι ενδεικτικά μερικά από τα σημεία που χρήζουν ιδιαίτερης φροντίδας και αναδείξεως....
Η Λυκόσουρα ευρίσκεται ακόμη σήμερα ξεχασμένη, κάτω από τους θάμνους και τα βάτα! Ωστόσο τα όσα αντικείμενα εντοπίστηκαν και που παραπέμπουν σε μορφές αρχέγονης αγροτικής λατρείας, οι μυστηριακές παραστάσεις, τα ξόανα, το λατρευτικό τυπικό, υποδηλώνουν την ανάπτυξη μίας πρωτογενούς θρησκευτικότητος με αντικείμενο λατρείας την απόδοση τιμών προς Ουράνιες και Χθόνιες Θεότητες. Στην Αρχαία Λυκόσουρα, υφίστατο σύμπλεγμα ναών με σημαντικότερο το ιερό της Δέσποινας, το άλσος της Δέσποινας/Λυκόσουρας/Κόρης, λουτρά, βωμός, το ιερό και αγάλματα του Πάνα, αγάλματα της Αθηνάς, του Απόλλωνα, της Αφροδίτης, του πατέρα της Δεσποίνης, Ιππίου Ποσειδώνος και ιερό της Αθηνάς.
Η Δέσποινα γεννήθηκε στο Λύκαιο όρος όταν η Δήμητρα διήλθε από τα μέρη αυτά, αναζητώντας απεγνωσμένα την κόρη της Περσεφόνη. Αν και πολλοί ερευνητές ταύτιζαν την Λυκόσουρα/Δέσποινα με την Κόρη/Περσεφόνη, αυτή η θεά ωστόσο προσιδιάζει ως προς τις ιδιότητες με κάποια αρχετυπική μορφή της Αρτέμιδος.
Το ιερό της Δέσποινας καλυπτόταν από δάπεδο μωσαϊκό και μια ιερή ελαφίνα διερχόταν από αυτό το ιερό ωσάν να δρασκέλιζε σε κήπο ή ευρισκόμενη εντός του δάσους. Αυτή η παράδοση, παραπέμπει συνειρμικά στις ιερές ΄Αρκτους, που αποτελούσαν τον τελετουργικό πυρήνα επί του οποίου αναπτυσσόταν το τυπικό κατά την άσκηση της λατρείας προς την Αρτέμιδα στην Βραυρώνα...
Η τελετουργική επίκληση της Θεάς, γινόταν με τη χρήση των προσωνυμιών Άνασα, Πότνια η απλά Δέσποινα. Το άγαλμα της θεάς, είχε καθαρά ανθρωπινή μορφή, ακολουθώντας την παράδοση της ανθρωπομορφικής απεικονίσεως των θείων δυνάμεων, σε συμβολικό επίπεδο, προκειμένου να επέλθει εξοικείωση του απλού λαού κατά την άσκηση της πάνδημης λατρείας, μαζί τους. Το 1889 κατά την διεξαγωγή τμηματικά ανασκαφών, ήρθαν στο φως τα ερείπια του Δωρικού πρόστυλου και εξάστηλου ναού της Δέσποινας.
Σύμφωνα με την περιγραφή του Παυσανία, εντός του ναού, υπήρχε σύμπλεγμα της Δήμητρας μαζί με την Δέσποινα, έργο του Μεσσήνιου γλύπτη και διονυσιακού τεχνουργού Δαμοφώντα. Τα διάφορα μέρη του ναού συγκοινωνούσαν με σιδερένιες πόρτες των οποίων οι χαραγές φαίνονται ακόμη στο κρηπίδωμα του δαπέδου. Μέσα στον ναό υπήρχαν τα αγάλματα Κουρητών και Κορυβάντων τα οποία όμως δεν αναφέρει ο Παυσανίας.
Ο τόπος αυτός είναι σημείο μέγιστης ενεργειακής δυνάμεως, και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι διονυσιακοί τεχνίτες που ανήγειραν τους ναούς, γνώριζαν την ενεργειακή τοπογεωγραφία εκάστου μέρους για την επιλογή του πλέον ενδεδειγμένου σημείου προς ανέγερση του ιερού και την εξ αυτού αποκόμμιση ευεργετικών ιδιοτήτων στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Στο ιερό αυτό της Δέσποινας οι Αρκάδες προσέφεραν όλους τους καρπούς των ημερών δέντρων πλην του καρπού της ροδιάς. Με την πάροδο του χρόνου η θυσία των ζώων παραχώρησε τη θέση της στην προσφορά καρπών της γης και ζωόμορφων ειδωλίων.
Ο λατρευτής εισερχόταν ανυπόδητος στον ναό, ερχόμενος σε άμεση επαφή με τη γη αντλώντας δύναμη από τις αναγεννητικές ιδιότητές της, ενώ τα μαλλιά του έπρεπε να είναι λυτά γιατί η ύπαρξη κόμπου σήμαινε εμπόδιο.
Με την πάροδο του χρόνου και η θυσία των ζώων αντικαταστάθηκε με την πρόσφορα στην θεά από τους πιστούς ζωόμορφων ειδωλίων, από τα οποία σώζονται μερικά. Εκτός από τα ειδώλια, αργότερα προσέφεραν και καρπούς.
Το Ιερό της Δέσποινας περιβαλλόταν από άλσος, οριοθετούμενο από λιθοδομή και εντός αυτού βρίσκονταν μια ελιά και μια βελανίδια φυτρωμένες από κοινή ρίζα, γεγονός το οποίο ο Παυσανίας απέδιδε όχι στην παρέμβαση κάποιου γεωργού αλλά σε θεοσημεία...
Στη νότια πλευρά του ναού είχαν κατασκευαστεί κατά τρόπο αμφιθεατρικό σε όλο το μήκος της βαθμίδες για να ανεβαίνουν στην πιο πάνω κορυφή η για να κάθονται στις τελετές ώστε να υπάρχει θέα. Κοντά είναι και η ιερή κρήνη οπού βρέθηκε η δεξαμενή και σωλήνες υδραγωγείου.
Σύμφωνα με την παράδοση ο Δίας γεννήθηκε στην ανατολική πλευρά του βουνού, στην θέση Κρητέα και ανατράφηκε από τις Νύμφες Θεισόα, Νέδα και Αγνώ. Γι' αυτό το βουνό ονομαζόταν Όλυμπος και Ιερή Κορυφή. Στο τέμενος του Δία δεν επιτρεπόταν η είσοδος ούτε σε ζώο ούτε σε άνθρωπο. Στο σημείο αυτό του Λύκαιου Όρους βρέθηκαν οι βάσεις των κιόνων, που είχαν πάνω τους δύο χρυσούς αετούς, που ήταν θεατοί από κάθε σημείο της ευρύτερης περιοχής. Όταν έβγαινε ο ήλιος, φώτιζε τους χρυσούς αετούς της κορυφής και οι ακτίνες αντανακλούσαν στο άγαλμα του Απόλλωνα στις Βάσσες, ευρισκόμενο σε χαμηλότερο ύψος, σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων. Μάλιστα ο Παυσανίας αναφέρει, ότι οι ηλιαχτίδες δημιουργούσαν ένα φωτοστέφανο γύρω από το κεφάλι του αγάλματος του θεού Απόλλωνα, σαφής ένδειξη περί του ότι ο Λύκαιος Δίας έστελνε το φωτεινό μήνυμά του στον Επικούριο Απόλλωνα.
Ο μύθος αναφέρει ότι ο Λυκάωνας θυσίασε βρέφος στο βωμό του Λυκαίου Δία όταν ο Ύπατος θεός τον επισκέφθηκε, δίνοντάς του να φάει ανθρώπινο κρέας. Ο θεός έσπρωξε μακριά του το πιάτο με απέχθεια και μεταμόρφωσε τον βασιλιά και τους γιους του σε λύκους (Απολλόδωρος ΙΙΙ 8, Οβιδίου Μεταμορφώσεις I 198).
Σύμφωνα με το Πάριο Χρονικό, την εποχή που βασίλευε ο Νύκτιμος, γιος του Λυκάωνος στην Αρκαδία και ο Κραναός στην Αθήνα (περί το 1528 π.Χ.), επήλθε κατακλυσμός ο οποίος ήταν αποτέλεσμα της ασέβειας του Λυκάωνα και των παιδιών του. Το Πάριο χρονικό που βρέθηκε γραμμένο πάνω σε μάρμαρο στην Πάρο το 1687 και μεταφέρθηκε στην Οξφόρδη, ανάγεται στο 267-263 π.Χ. όταν στην Αθήνα ήταν επώνυμος άρχοντας ο Διόγνητος. Πολλά μυστικά και εκπλήξεις κρύβει βαθειά στα σπλάχνα της η Λυκόσουρα, αναμένοντας καρτερικά να τα ανακαλύψει η σκαπάνη και να τα αναδείξει η έρευνα, φωτίζοντας το αρχέγονο παρελθόν...
ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ
